Sáng 8/1 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) đã tổ chức hội thảo: “Phát huy vai trò của trí thức KH&CN người Việt Nam ở nước ngoài trong thời đại công nghiệp 4.0”. Dưới sự chủ trì của PCT LHHVN Nghiêm Vũ Khải.

Tại hội thảo, các đại biểu đại diện lãnh đạo Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài - Bộ Ngoại giao; Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Các nhà khoa học trong hệ thống LHHVN đã tham luận và phát biểu nhiều ý kiến tập trung vào việc đánh giá lại những đóng góp của đội ngũ trí thức kiều bào trong nhiều lĩnh vực đối với sự phát triển của đất nước, làm sao để khai thác được tối đa những tiềm năng to lớn của kiều bào Việt Nam ở nước ngoài.

Hiện nay có khoảng 400.000 trí thức kiều bào có trình độ từ đại học trở lên tập trung chủ yếu ở các nước Mỹ, Pháp, Úc, Canada, Đức, Nhật, Nga... Hầu hết làm việc ở các trung tâm nghiên cứu khoa học, các trường đại học, các ngành khoa học, quản lý kinh tế, tài chính ngân hàng của các nước, các công ty xuyên quốc gia và trong nhiều tổ chức quốc tế của Liên Hợp Quốc, Ngân hàng Thế giới và các tổ chức quốc tế khác. Nhiều người trong số họ là các du học sinh đạt thành tích xuất sắc trong học tập, nghiên cứu, được chính quyền sở tại và các viện nghiên cứu vinh danh trên lĩnh vực khoa học. Các trí thức kiều bào làm việc trong nhiều lĩnh vực khoa học chuyên ngành và kinh tế mũi nhọn của nước sở tại như công nghệ điện tử, thông tin-viễn thông, chế tạo máy, điều khiển học, công nghệ sinh học, khoa học vũ trụ, vật liệu mới, công nghệ nanô, năng lượng, y học, các lĩnh vực quản lý kinh tế, ngân hàng, chứng khoán. Đây là một nguồn lực quan trọng có thể đóng góp cho sự phát triển của Việt Nam, đặc biệt khi rất nhiều người trong số này lại mang trong mình dòng máu Việt và lòng yêu quê hương, gắn bó với đất nước. Phát biểu tại hội thảo, bà Đặng Thị Thu Hà - Phụ trách Vụ Quan hệ Kinh tế, Khoa học và Công nghệ, Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao cho biết: Hàng năm có khoảng 300 lượt trí thức người Việt Nam ở nước ngoài về nước làm việc, tham gia các chương trình hợp tác nghiên cứu và triển khai khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo. Đặc biệt, giai đoạn 3 năm 2015, 2016 và 2017 đánh dấu quá trình hợp tác sôi động với mật độ liên tục, diễn ra trên khắp các lĩnh vực giữa trí thức kiều bào với trong nước với một số sự kiện tiêu biểu như: Diễn đàn Chuyên gia trí thức người Việt Nam ở nước ngoài với phát triển kinh tế và hội nhập của Việt Nam giai đoạn 2016 – 2020 do Bộ Ngoại giao phối hợp với Ban Kinh tế TW và Nhóm Sáng kiến Việt Nam tổ chức, với sự tham dự của hơn 100 đại biểu, trong đó hơn 30 người là các chuyên gia kinh tế, tài chính, luật, hành chính công đang làm việc tại các trường đại học của Mỹ, Pháp, Úc, Nhật… và các tổ chức quốc tế; Hội nghị người Việt Nam ở nước ngoài đã thu hút khoảng 500 trí thức, doanh nhân, nhà hoạt động xã hội là người Việt Nam đang sinh sống tại 36 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, tham gia đóng góp ý kiến phát triển kinh tế, khoa học, nhân lực cho thành phố Hồ Chí Minh.
 

Ông Nguyễn Hữu Tăng – Nguyên Phó ban Tuyên giáo TW, PCT LHHVN

Đặc biệt, là tháng 12 vừa qua, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đã tổ chức “Diễn đàn kết nối các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo của người Việt tại Hoa Kỳ và Việt Nam” tại San Francisco và New York, Mỹ,  thu hút sự tham dự của gần 150 đại biểu bao gồm các cơ quan chức năng và doanh nghiệp khởi nghiệp của Việt Nam, đại diện một số quỹ đầu tư, vườn ươm khởi nghiệp, chuyên gia khởi nghiệp của Hoa Kỳ và các doanh nghiệp khởi nghiệp thành công của người Việt tại Hoa Kỳ. Đây là sự kiện rất có ý nghĩa, lần đầu tiên được tổ chức ở Silicon Valley, tạo cơ hội để các startup công nghệ trong và ngoài nước kết nối với nhau cũng như tiếp cận và xây dựng quan hệ với một số quỹ đầu tư mạo hiểm. Diễn đàn cũng là dịp đoàn kết, tập hợp lực lượng thanh niên, sinh viên, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài (Vietchallenge, Nhóm Sáng kiến Việt Nam, AVSE) là thế hệ trẻ mà ta tập trung vận động, tranh thủ trong thời gian tới”.

Có thể thấy, lao động sáng tạo của đội ngũ trí thức là lao động trí óc, mang tính sáng tạo. Đây chính là tài nguyên đặc biệt của mỗi quốc gia. Tính đặc biệt của tài nguyên chất xám được thể hiện ở chỗ nếu biết khai thác thì hiệu quả kinh tế - xã hội sẽ vô cùng to lớn, song nếu không biết cách phát huy, thì tài nguyên này sẽ chị hao mòn dần, và thậm chí bị mất đi theo thời gian.

Ông Mai Hà, Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam cho rằng: “Vai trò to lớn của tri thức nói chung, và vai trò của những người trí thức có tài nói riêng đối với sự phát triển đã quá rõ ràng. Những nước phát triển, hoặc những nước có những nhà lãnh đạo sáng suốt, thì dù trong những điều kiện tài chính hạn hẹp, họ đều thể hiện có các chính sách cụ thể, được thể chế hoá, tài chính hoá và rất mực nhất quán để khơi thông nguồn lực.

Vấn đề cốt lõi và đầu tiên để cuộc vận động Trí thức thành công là phải tạo được môi trường, cơ chế thuận lợi, đáp ứng những nhu cầu thiết yếu phù hợp với đặc điểm, tính cách, tâm lý (tự trọng, khái tính, bản lĩnh…) của đội ngũ tríthức.
 

Bà Bùi Thị An, Phó chủ tịch liên hiệp Hội Hà Nội

Theo Bà Bùi Thị An, Phó chủ tịch liên hiệp Hội Hà Nội, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội nêu ý kiến: Vận động trí thức không chỉ dừng ở kêu gọi chung chung mà phải đi vào thực chất, có chiều sâu gắn chặt với công việc và quyền lợi của từng người.  Vấn đề thứ hai là: Quá trình tiến hành vân động phải lấy hiệu quả là tiêu chí xuyên suốt. Cuối cùng là bên cạnh việc coi trọng về mặt tinh thần phải có đãi ngộ vậtchất tương xứng; Trí thức cũng là con người, họ cũng cần cơm ăn áo mặc, cần có tiền để chăm sóc gia đình, bồi bổ sức khỏe mà làm việc. Các cụ đã có câu: “có thực mới vực được đạo”. Đây là vấn đề rất tế nhị không nên coi đó là mua bán mặc cả. Tuy nhiên đừng để các anh, các chị ấy “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng”. Họ sẽ không làm đâu hoặc có làm thì cũng qua loa đại khái mà thôi”.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng đưa ra nhứng ý kiến cho rằng: các chính sách đã được ban hành chưa đủ mạnh và cũng chưa đủ tạo một khung chế độ đãi ngộ cụ thể, hấp dẫn về điều kiện sống, làm việc và học tập cho trí thức người Việt Nam ở nước ngoài và gia đình, con em họ khi về nước làm việc. Kinh phí cho vận động và hỗ trợ chuyên gia, trí thức, doanh nhân người Việt Nam ở nước ngoài về nước làm việc, đầu tư của các bộ, ngành, địa phương rất eo hẹp, thiếu các chế độ đãi ngộ cụ thể đối với chuyên gia trí thức người Việt Nam ở nước ngoài.

Cũng tại hội thảo Ông Nghiêm Vũ Khải – PCT LHHVN cho biết: Theo thống kê chưa đầy đủ, lượng kiều hối gửi về hàng năm khoảng 12 đến 13 tỷ đôla/năm, cho thấy đây là nguồn lực lớn, góp phần nâng cao đời sống củathân nhân kiều bào cũng như góp phần vào sự phát triển đất nước. Có khoảng 3.400 doanh nghiệp, trong đó có nhiều doanh nhân Kiều bào có nguốn vốn đầu tư kinh doanh thành công lớn và khá thành công trên nhiều lĩnh vực. Trong lĩnh vực khoa học công nghệ, nghệ thuật… cũng có sự đóng góp không nhỏ của đội ngũ tri thức. Hàng năm có khoảng 500.000 người về thăm quê hương nhất là trong những dịp Tết đến Xuân về. Tuy nhiên, tất cả những đóng góp đó chưa tương xứng với tiềm năng, chất xám của đông đảo đội ngũ trí thức kiều bào Việt Nam ở nước ngoài.

Có thể thấy: Tri thức kiều bào có một đặc điểm chung là lòng tự trọng, tri thức, sẵn lòng cống hiến tâm tài vì sự phát triển của đất nước, tuy nhiên, chính sách đối với kiều bào cũng năm trong chính sách chúng đối với trí thức Việt Nam. Tuy nhiên, khi chúng ta đi sâu và hội nhập vào công nghệ 4.0 thì sẽ có rất nhiều những đổi về cơ chế, chính sách cũng như phương thức kêu gọi đầu tư. Thách thức cũng là cơ hội các cơ quan, ban ngành đưa ra những giải pháp khắc phục những bất cập trong cơ cấu chính sách, về thành tựu, kết quả và cả đề xuất những giải pháp, những mô hình mới cần nhân rộng trong điều kiện hiện nay./.