Phú Yên là vùng đất được thiên nhiên ban tặng cho nhiều danh thắng nổi tiếng trong đó vịnh Xuân Đài được ví như“một kho” tài nguyên vô giá của tỉnh và cả khu vực miền Trung. Với lợi thế gần đường quốc lộ 1, đường sắt Bắc – Nam đi qua, lại tiếp giáp với tỉnh Bình Định về phía Bắc, vịnh Xuân Đài có tiềm năng rất lớn trong phát triển các loại hình du lịch, đặc biệt là du lịch biển, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng… Lợi thế này là điều kiện thuận lợi để liên kết phát triển sản phẩm du lịch biển với các vùng phụ cận trong và ngoài tỉnh.

Vịnh Xuân Đài - Nguồn tài nguyên du lịch đa dạng, phong phú
 
Vịnh Xuân Đài là một vịnh nhỏ nằm dưới chân dốc Găng thuộc địa phận thị xã Sông Cầu (Phú Yên). Theo số liệu điều tra của ngành chức năng: Vịnh Xuân Đài có diện tích mặt nước 130,45 km², được tạo thành nhờ dãy núi Cổ Ngựa chạy dài ra biển độ 15 km tạo thành bán đảo Xuân Thịnh bao bọc lấy vịnh Xuân Đài và đầm Cù Mông trông giống hình đầu con kỳ lân. Khi đi đường bộ lên đến đỉnh dốc Găng nằm trên quốc lộ 1, du khách có thể nhìn thấy quang cảnh của vịnh với rừng dừa bao bọc khu vực bờ của vịnh và vòng cung núi bao bọc khu vực vịnh Xuân Đài. Tất cả tạo nên một bức tranh sơn thủy hài hòa và thơ mộng. Trong vịnh có nhiều vũng biển và bãi tắm đẹp như: Vũng La, Vũng Sứ, Vũng Chào, Vũng Dông, Vũng Mắm..., và nhiều đảo, bán đảo như cù lao Ông Xá, hòn Nhất Tự Sơn, mũi Đá Mài, mũi Tai Mã. Trong thời kì mở đất, bản doanh của các tướng trấn thủ đất Phú Yên như Văn Phong, Nguyễn Phúc Vinh đều đóng ở đây. Bởi địa thế hiểm trở và lại là cửa khẩu mở ra biển nên nơi này là đầu mối giao lưu ra bên ngoài của Phú Yên, là tiền đồn ngăn chặn các cuộc quấy nhiễu của quân Chămpa. Chính vì vị trí chiến lược quan trọng nên vịnh Xuân Đài là nơi đã xảy ra cuộc quyết chiến chiến lược giữa quân Tây Sơn và nhà Nguyễn. Đó là sự kiện năm 1775 khi tướng Tống Phước Hiệp huy động toàn quân chúa Nguyễn tấn công quân Tây Sơn đóng tại đây. Trong Thế chiến thứ Hai, vào tháng 4 năm 1945, hải quân Đế quốc Nhật Bản tiến vào vịnh để đánh chiếm hòng làm bàn đạp tiến sâu vào đất liền nhưng bị máy bay của quân Đồng Minh bắn cháy. Ngày nay, vịnh Xuân Đài là một trong những vịnh được các chuyên gia đánh giá là có tiềm năng du lịch lớn nhất nhì miền Trung với cảnh sắc hữu tình, có nhiều đảo, bãi tắm rất đẹp và hoang sơ. Nơi đây đang được quy hoạch để phát triển các loại hình du lịch nghỉ dưỡng, du lịch thể thao nước, du lịch sinh thái biển. Vịnh Xuân Đài còn nổi tiếng vì có nhiều loại hải sản ngon, quý như ghẹ Sông Cầu, tôm hùm, cá mú... Món ẩm thực không thể thiếu khi phát triển du lịch. Năm 2011, vịnh Xuân Đài được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích quốc gia…Tất cả những lợi thế về điều kiện tự nhiên, về cảnh quan, về sản vật biển mang tính đặc trưng cùng những sự kiện lịch sử diễn ra tại khu vực vịnh Xuân Đài; kết hợp các công trình kiến trúc, các di tích lịch sử, văn hóa, các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, các công trình tôn giáo, tín ngưỡng tâm linh khu vực tiệm cận vịnh Xuân Đài là nguồn tài nguyên đa dạng, phong phú và vô giá để phát triển du lịch; đồng thời là điều kiện thuận lợi để liên kết với các vùng, miền trong toàn quốc nhằm phát triển ngành công nghiệp không khói tại vịnh Xuân Đài mang tầm quốc gia.
 
Thực trạng khai thác vịnh Xuân Đài trong phát triển du lịch
 
Vịnh Xuân Đài được ví như“một kho” tài nguyên vô giá nhưng việc khai thác nguồn tài nguyên này để phát triển du lịch thời gian qua mới ở mức khởi đầu. Trong những năm gần đây, tỉnh Phú Yên đã huy động nhiều nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội để đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, gắn với phát triển du lịch đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Riêng việc khai thác các danh thắng để phát triển du lịch bước đầu cũng đã đạt một số kết quả. Cụ thể: Việc lập hồ sơ khoa học đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận 05 danh thắng Quốc gia trong đó có vịnh Xuân Đài và UBNDTỉnh công nhận hàng chục danh thắng cấp tỉnh; đồng thời có phân cấp quản lý để bảo tồn, khai thác tiềm năng lợi thế các danh thắng cho phát triển du lịch. Vịnh Xuân Đài cũng như hầu hết các danh thắng nổi tiếng của Phú Yên đã hình thành được tua tuyến du lịch. Tuy chưa có số liệu chính xác về lượt du khách đến tham quan tại vịnh Xuân Đài và các danh thắng ở Phú Yên, nhưng thực tế cho thấy đã có một lượng khá lớn khách du lịch trong và ngoài tỉnh đến tham quan danh thắng này.
Nhìn tổng thể thì việc khai thác tiềm năng, lợi thế vịnh Xuân Đài để phát triển du lịch còn rất hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng hiện có. Hạn chế này do nhiều nguyên nhân:

Thứ nhất, vịnh Xuân Đài nằm khá xa trung tâm tỉnh và các trung tâm kinh tế-văn hóa lớn của đất nước; địa hình tỉnh Phú Yên khá phức tạp, giao thông đi lại còn khó khăn bởi địa giới hành chính của tỉnh bị ngăn cách giữa 2 đèo lớn là đèo Cù Mông và Đèo Cả. Hạ tầng giao thông từ trung tâm tỉnh lỵ đến vịnh Xuân Đài đã mở rộng quốc lộ 1 nhưng tuyến giao thông từ quốc lộ 1 đến các vị trí trong khu vực vịnh Xuân Đài chưa được đầu tư, nâng cấp đúng mức. Vì vậy việc đi lại của các phương tiện cơ giới còn trở ngại, chưa thật sự là việc chọn lựa ưu tiên của khách du lịch đến với vịnh Xuân Đài.
 
Thứ hai, tại nhiều vị trí trong không gian vịnh Xuân Đài hầu như không có cơ sở lưu trú mang tính ổn định lâu dài, thiếu hệ thống dịch vụ thiết yếu phục vụ du khách như: Dịch vụ ăn, uống, vui chơi giải trí, mua sắm, thiếu sản phẩm du lịch thương hiệu riêng, gợi lên hình ảnh, tạo được sự “tò mò” cho du khách. Thời gian qua hầu hết các tour lữ hành đi đến vịnh Xuân Đài, thời gian khách du lịch lưu lại danh thắng này rất ngắn.
 
Thứ ba, công tác quảng bá hình ảnh các danh thắng nổi tiếng của địa phương Phú Yên trong đó có vịnh Xuân Đài ra các tỉnh, thành trong nước và thế giới có nhiều cố gắng nhằm thu hút khách du lịch đến với Phú Yên, nhưng còn đơn điệu, thiếu tính chuyên nghiệp và không thường xuyên liên tục.
Thứ tư, hiện tại Phú Yên đang thiếu đội ngũ hướngdẫnviênđược đào tạo chuyên nghiệp; với những yêu cầu cao về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, có sự am hiểu sâu sắc về địa lý, lịch sử, văn hóa (nhất là kiến thức văn hóa liên quan đến biển) và thông thạo ngoại ngữ để có thể đáp ứng nhiều đối tượng khách du lịch cả trong nước và người nước ngoài khi đến Phú Yên. Thứ năm, hoạt động xã hội hóa khai thác tiềm năng danh thắng ở Phú Yên trong đó có việc đầu tư khai thác tiềm năng ở vịnh Xuân Đài để phát triển du lịch còn khó khăn. Phần chính là do chưa có chính sách, cơ chế phù hợp thu hút nguồn lực từ xã hội hóa du lịch ở Phú Yên. Mặt khác, việc tranh thủ nguồn lực từ Trung ương, nguồn vốn đầu tư nước ngoài để phát triển du lịch ở địa phương còn hạn chế.

Giải pháp khai thác tiềm năng, lợi thế tài nguyên vịnh Xuân Đài để phát triển du lịch
 
Để phát huy lợi thế về nguồn tài nguyên to lớn của vịnh Xuân Đài cho phát triển du lịch; đáp ứng yêu cầu của nhiều đối tượng khách du lịch nhất thiết phải tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp; theo đó chúng tôi mạnh dạn đề xuất một số giải pháp cụ thể như sau:
 
Thứ nhất, chính sách trong tổ chức quản lý gắn với bảo tồn
Hiện tại công tác quản lý nhà nước các danh thắng trên địa bàn tỉnh còn khá lỏng lẻo do chính sách thiếu đồng bộ, thiếu những quy định cụ thể. Tình trạng xâm lấn đất đai, mặt nước, cất lều quán, khai thác trái phép tài nguyên thiên nhiên tại các danh thắng vẫn xảy ra khá nhiều, trong đó có cả những danh thắng đã được xếp hạng cấp Quốc gia và cấp tỉnh. Vịnh Xuân Đài cũng không nằm ngoài tình trạng đó. Để ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm di tích danh thắng, ngành Văn hóa cần tăng cường công tác thanh, kiểm tra, kiên quyết xử lý vi phạm trong tổ chức quản lý gắn với bảo tồn danh thắng, để đầu tư, khai thác phát triển du lịch hiệu quả.
 
Thứ hai, đầu tư phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật gắn với bảo tồn
Để từng bước thu hút khách du lịch đến tham quan danh thắng vịnh Xuân Đài thì cần phải chú trọng hơn nữa đến việc đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật gắn với bảo tồn danh thắng. Tôn tạo các di tích lịch sử - văn hóa gắn với không gian danh thắng vịnh Xuân Đài. Đây là điều kiện không thể thiếu để phát triển du lịch và níu chân du khách khi đến tham quan danh thắng vịnh Xuân Đài.
 
Thứ ba, xây dựng sản phẩm du lịch gắn với bảo tồn
Phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng của vịnh Xuân Đài cần nghiên cứu kỹ nguồn tài nguyên ở đây. Theo đó nên chú trọng các loại hình du lịch như: Du lịch khám phá đại dương, du lịch biển đảo; du lịch tham quan nghỉ dưỡng gắn với văn hóa ẩm thực những món đặc sản biển như ốc nhảy, cà khía, cua, tôm, ghẹ, cá mú, ốc vú nàng... Tạo mối quan hệ hợp tác với các công ty lữ hành du lịch, mối liên kết giữa các tỉnh thành để phát huy tiềm năng và lợi thế vùng. Trong đó, cần đặc biệt quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng và mở rộng các dịch vụ, khu vui chơi giải trí trong khu vực danh thắng vịnh Xuân Đài và vùng phụ cận. Tuy nhiên sự phát triển các sản phẩm du lịch cần phải gắn với bảo tồn danh thắng vịnh Xuân Đài theo hướng bền vững.
 
Thứ tư, đào tạo nhân lực du lịch gắn với bảo tồn
Nguồn nhân lực du lịch có ý nghĩa rất lớn đối với phát triển du lịch. Cần phải đào tạo nhân lực du lịch đảm bảo về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đồng thời có kiến thức, có lòng yêu nghề, có sự hiểu biết về tiềm năng tự nhiên, giá trị lịch sử, văn hóa của các danh thắng... bởi đây là lực lượng trực tiếp quảng bá, giới thiệu và góp phần lôi cuốn du khách đến, dừng lại tham quan và nghỉ dưỡng tại các danh thắng ở Phú Yên, trong đó vịnh Xuân Đài là một địa chỉ du lịch của du khách trong hành trình xuyên Việt qua miền Trung.
Thứ năm, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp gắn với bảo tồn

Trên thực tế ngân sách của địa phương còn rất nhiều khó khăn để có thể đầu tư, khai thác phát huy các tiềm năng, lợi thế của vịnh Xuân Đài trong phát triển du lịch. Do vậy huy động nguồn lực xã hội trong đó đặc biệt là các doanh nghiệp cả trong, ngoài tỉnh và doanh nghiệp ngoài nước có đủ năng lực để đầu tư khai thác danh thắng vịnh Xuân Đài, góp phần phát triển du lịch là hướng đi đúng. Song phải có những chính sách, quy định cụ thể đảm bảo trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong bảo tồn danh thắng vịnh Xuân Đài theo hướng thân thiện với môi trường để phát triển bền vững.
 
Thứ sáu, tăng cường xúc tiến quảng bá du lịch danh thắng
Tăng cường xúc tiến quảng bá du lịch danh thắng vịnh Xuân Đài trên các phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức hệ thống cung cấp thông tin miễn phí cho khách du lịch; xuất bản nhiều ấn phẩm quảng bá cho danh thắng vịnh Xuân Đài. Cụ thể như: Bản đồ, tập gấp, phim ảnh, quà tặng, tác phẩm nhiếp ảnh, hội họa, văn học nghệ thuật… Để vịnh Xuân Đài có thể thu hút được nguồn vốn đầu từ đóng góp tích cực vào phát triển du lịch, đưa du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương. Để làm được điều này, các cấp, các ngành liên quan cùng nhân dân trong thị xã và nhất là dân cư khu vực vịnh Xuân Đài phải tuân thủ chặt chẽ các quy định theo Luật Di sản.
Đối với ngành chức năng và cấp chính quyền cần tăng cường công tác quản lý nhà nước, bảo vệ các giá trị nổi bật, sự toàn vẹn của danh thắng vịnh Xuân Đài và các vùng phụ cận. Cần xác định những việc cần làm ngay, như: Đầu tư xây dựng và hoàn thiện hệ thống giao thông; các hạ tầng cơ sở thiết yếu; tu sửa, làm mới hệ thống bảng, biển báo chỉ dẫn du lịch, từng bước xây dựng và hoàn thiện các mô hình phát triển du lịch gắn với danh thắng, bổ sung kế hoạch quản lý du lịch, các biện pháp ngăn ngừa sự quá tải và các tác động lên môi trường danh thắng vịnh Xuân Đài và các di tích lịch sử, văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng tâm linh trong không gian vịnh Xuân Đài và vùng phụ cận. Tiếp tục tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, giúp người dân hiểu được giá trị của danh thắng vịnh Xuân Đài để tránh xâm hại và góp phần bảo vệ, gìn giữ giá trị của danh thắng theo hướng bền vững.

Thứ bảy, vai trò của chính quyền địa phương và cộng đồng cư dân địa phương trong bảo tồn.
Khi quy hoạch đầu tư phát triển du lịch vịnh Xuân Đài thì lượng khách đến danh thắng này sẽ ngày một tăng cao. Khi lượng khách đến đông, ngoài tầm kiểm soát thì làm thế nào để giữ gìn vệ sinh môi trường, bảo vệ sự nguyên vẹn cho danh thắng cũng như nét văn hóa, phong tục của địa phương là “bài toán” khó…Vì vậy, việc nâng cao nhận thức, vai trò trách nhiệm của chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư địa phương là rất cần thiết. Để đạt được mục tiêu này cần tạo sự đồng thuận trong việc bảo vệ, phát huy các giá trị tự nhiên, lịch sử, văn hóa của danh thắng vịnh Xuân Đài cần được đặt lên hàng đầu.

Bên cạnh đó, cần tổ chức nhiều lớp tập huấn nâng cao nhận thức cho cộng đồng, nhất là người dân sinh sống, làm ăn trong khu vực danh thắng hiểu được giá trị của di tích, danh thắng, trách nhiệm bảo vệ, gìn giữ di sản. Tạo việc làm, giúp người dân có thu nhập từ hoạt động du lịch; khi được hưởng lợi từ di sản thì chính họ sẽ có ý thức, trách nhiệm trong việc bảo vệ, gìn giữ di sản. Mặt khác, để phát huy được lợi thế danh thắng vịnh Xuân Đài nhằm phát triển du lịch, ngành chức năng và chính quyền địa phương cần phải làm du lịch chuyên nghiệp. Chuyên nghiệp từ định hướng phát triển bền vững, khai thác gắn với bảo tồn giá trị danh thắng. Chuyên nghiệp từ việc nhỏ nhất là thái độ ứng xử của người làm dịch vụ với du khách tới việc xây dựng sản phẩm du lịch phong phú, có chất lượng và mang tính đặc trưng.

Thứ tám, kết nối du lịch khu vực và vùng phụ cận với vịnh Xuân Đài
Sự quyến rũ của biển, đảo, những bãi tắm hoang sơ, những làng biển thanh bình quanh vịnh Xuân Đài sẽ níu chân du khách khi nơi đây được khai thác dịch vụ du lịch đúng mức. Hơn thế nữa, việc kết nối với những thắng cảnh thiên nhiên khác như gành Đá Đĩa, đầm Ô Loan, đầm Cù Mông và xa hơn là biển Quy Nhơn sẽ tạo thành tuor du lịch thú vị trên hành trình xuyên Việt của du khách thập phương. Để kết nối du lịch giữa vịnh Xuân Đài với các vùng phụ cận và toàn quốc thì cần xây dựng và phát triển vịnh Xuân Đài trở thành một địa chỉ du lịch tầm cỡ khu vực đáp ứng nhiều đối tượng du khách trong nước và người nước ngoài. Trong đó đặc biệt chú trọng đến tính đặc thù, lợi thế của vịnh Xuân Đài. Ví dụ: Sản vật biển để chế biến ẩm thực độc đáo; khí hậu mát mẻ phù hợp với du lịch nghỉ dưỡng….
 

Vẻ đẹp yên bình trên vịnh Xuân Đài . Ảnh: Nhu Nguyen
Vịnh Xuân Đài – Danh thắng quốc gia nổi tiếng của Phú Yên trên địa bàn thị xã Sông Cầu có phong cảnh trời mây, non nước hữu tình cùng với những đặc sản nổi tiếng chắc chắn sẽ làm vừa lòng du khách. Vịnh Xuân Đài còn là nơi lưu dấu nhiều sự kiện lịch sử, là một trong những nơi đặt chân đầu tiên của lưu dân người Việt trong hành trình mở đất về phương Nam. Vịnh Xuân Đài là một trong những danh thắng tiêu biểu của Phú Yên có sự kết hợp hài hòa của các yếu tố tự nhiên như núi non, biển cả. Đây là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng liên quan đến vùng đất Phú Yên cũng như lịch sử dân tộc Việt Nam nên Vịnh Xuân Đài có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch. Danh thắng này nằm gần các danh thắng khác như: Gành Đá Đĩa, đầm Ô Loan, đầm Cù Mông, cảng biển Quy Nhơn…do đó có điều kiện thuận lợi để kết nối thành một tuyến tham quan các di tích thắng cảnh ở ven biển Phú Yên và miền Trung.
Với sự độc đáo về mặt lịch sử địa lý, cảnh sắc thiên nhiên, vịnh Xuân Đài sẽ là điểm đến hấp dẫn cho du khách. Tuy nhiên, cần có sự đầu tư nghiên cứu kỹ để quy hoạch tổng thể vịnh Xuân Đài một cách khoa học, nhằm phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, nhất là phát triển du lịch sinh thái biển. Theo đó khai thác tiềm năng vịnh Xuân Đài trong phát triển du lịch cần có lộ trình cụ thể để đảm bảo giữ được cảnh quan thiên nhiên, nối kết các điểm du lịch trong địa bàn toàn tỉnh và các tỉnh bạn lân cận, góp phần đưa vịnh Xuân Đài trở thành một địa chỉ du lịch tầm quốc gia thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế 