Giúp kinh tế nông nghiệp khởi sắc 
Theo bộ tiêu chí xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020, để đạt tiêu chí 13 về tổ chức sản xuất, các xã cần đạt 2 chỉ tiêu: có HTX hoạt động theo đúng quy định của Luật HTX năm 2012 và có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực đảm bảo bền vững. 
Còn bộ tiêu chí giai đoạn mới, tiêu chí 13 được bổ sung các chỉ tiêu nữa, đó là thực hiện truy xuất nguồn gốc các sản phẩm chủ lực của xã gắn với xây dựng vùng nguyên liệu và được chứng nhận VietGAP; có sản phẩm OCOP được xếp hạng, ứng dụng công nghệ cao. 
Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: Trong giai đoạn 2017-2022, kinh tế tập thể, nòng cốt là các HTX đã góp phần vào tái cơ cấu nông nghiệp, nông thôn và xây dựng NTM; đồng thời tạo thêm nhiều việc làm, thu nhập cho hàng trăm ngàn lao động trong tỉnh. 
Nhiều HTX đã mở rộng sản xuất kinh doanh, phát triển thêm các dịch vụ mới gắn với chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2012, tiêu biểu như HTX Nông nghiệp An Nghiệp (huyện Tuy An), HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Thành (TX Đông Hòa), HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phú (huyện Tây Hòa)… 
Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM và phong trào thi đua Phú Yên chung sức xây dựng NTM, các HTX đã củng cố bộ máy, xây dựng phương án sản xuất, đầu tư máy móc, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người lao động, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động của địa phương. 
Ông Nguyễn Đức Thắng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh cho biết: Toàn tỉnh hiện có 143 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Hoạt động của các HTX tác động không nhỏ vào việc hỗ trợ kinh tế hộ thành viên thông qua cung cấp các dịch vụ vật tư, nâng cao kỹ thuật sản xuất, chế biến và bao tiêu sản phẩm đầu ra, tiến tới sản xuất sản phẩm OCOP, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng giá trị sản phẩm, tăng thu nhập và tạo việc làm cho thành viên, người lao động, nhất là trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. 
Riêng sản phẩm đạt OCOP, hiện có 18 chủ thể là HTX nông nghiệp với gần 30 sản phẩm OCOP được công nhận, bước đầu đã có HTX tham gia xuất khẩu sản phẩm.

Mô hình liên kết trồng ớt chỉ thiên xuất khẩu của HTX Kinh doanh dịch vụ nông nghiệp xã Xuân Quang 1 (huyện Đồng Xuân) đã được cấp mã số vùng trồng xuất khẩu, giúp địa phương đạt tiêu chí 13 trong xây dựng nông thôn mới. Ảnh: NGỌC HÂN

Thay đổi cách nghĩ, cách làm 
Xã Hòa Kiến (TP Tuy Hòa) có 3 HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp. Theo chuẩn NTM cũ, các HTX đã đạt tiêu chí 13. Nhưng theo chuẩn mới, các HTX này chưa đạt vì chưa có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chủ lực, đảm bảo bền vững và chưa xây dựng được vùng nguyên liệu đạt chứng nhận VietGAP thực hiện truy xuất nguồn gốc. 
Để hoàn thành tiêu chí 13, xã Hòa Kiến đã xây dựng kế hoạch cụ thể gắn với HTX. Trong đó, xã khuyến khích HTX Hòa Kiến 1 triển khai mô hình sản xuất rau sạch theo tiêu chuẩn VietGAP, 2 HTX còn lại thực hiện mô hình lúa chất lượng cao theo chuỗi giá trị; đồng thời xây dựng sản phẩm bột dong riềng và gạo thơm Sơn Triều theo hướng OCOP. 
Ông Tô Tấn Nguyên, Giám đốc HTX Hòa Kiến 1 cho hay: Thế mạnh của HTX là các sản phẩm rau. HTX đã triển khai sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP và được khách hàng tin dùng, nhiều cửa hàng, siêu thị cũng tới đặt hàng. Cái thiếu của HTX hiện nay là xây dựng thương hiệu với bao bì, nhãn mác độc quyền và làm mã vạch truy xuất nguồn gốc. 
Để cùng địa phương về đích NTM nâng cao trong năm 2024, HTX đang làm hồ sơ xin cấp mã vùng trồng sản xuất theo hướng VietGAP và mở rộng diện tích trồng rau, tiến tới xây dựng thành công thương hiệu rau an toàn Hòa Kiến. 
Theo ông Phan Văn Thuận, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Hòa Quang Nam (huyện Phú Hòa), bộ mặt nông thôn thay đổi đồng nghĩa đời sống bà con thành viên HTX được nâng lên, nên HTX coi đây là trách nhiệm của đơn vị. 
Ông Thuận cho biết: Ban giám đốc HTX là thành viên ban chỉ đạo xây dựng NTM của xã nên HTX không chỉ nâng cao chất lượng hoạt động giúp hoàn thành tốt tiêu chí 13 về tổ chức sản xuất mà còn tham gia thực hiện các tiêu chí khác. 
Điển hình như tiêu chí giao thông, HTX kiên cố hóa kênh mương, đường bê tông nông thôn, nhà văn hóa thôn. Với tiêu chí môi trường, HTX tham gia xây 30 hố rác tại các điểm thuận lợi cho các hộ thành viên tập kết rác thải cũng như xe vận chuyển dễ thu gom; đồng thời lắp đặt 15 bể chứa bao bì vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật trên các cánh đồng của HTX để không ảnh hưởng đến nguồn nước. 
Ngoài ra, tham gia OCOP, HTX đã đầu tư hơn 750 triệu đồng xây dựng nhà kho chứa lúa gạo và hệ thống máy sấy gạo bán tự động để hoàn thiện sản phẩm gạo chất lượng cao Hòa Quang Nam. 
Đánh giá cao vai trò của HTX trong xây dựng NTM, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho hay: Sau hơn 10 năm thực hiện Luật HTX 2012, cùng với sự vào cuộc các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền, các HTX đã phát huy vai trò tập hợp, vận động, thay đổi cách nghĩ, cách làm cho nông dân để nâng cao hiệu quả sản xuất. 
Đến nay, toàn tỉnh có 64/83 xã đạt chuẩn NTM, 16 xã đạt NTM nâng cao. Trong đó, vai trò của HTX nông nghiệp tại các địa phương đã góp phần to lớn đối với việc thay đổi diện mạo vùng nông thôn và thực hiện các tiêu chí ở các xã đạt chuẩn và chưa đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao.